پاس جوش به هر لایه ای از جوش گفته می شود که در فرایند جوشکاری برای اتصال دو قطعه فلزی ایجاد می شود. این لایه ها با ذوب مواد جوشکاری و سرد شدن آن ها شکل گرفته و به استحکام و یکپارچگی اتصال کمک می کنند. پاس جوش، نه فقط یک خط ساده از فلز ذوب شده، بلکه یک لایه دقیق و مهندسی شده است که نقش اساسی در استحکام و دوام سازه های فلزی دارد.

انواع پاس جوشکاری عبارتند از:

• پاس جوش به صورت لب به لب

• پاس ریشه

• پاس داغ

• پاس پرکننده

• پاس پوششی

بسته به نوع جوشکاری و ضخامت قطعات، این لایه ها می توانند تنها یک مرحله از فرایند باشند یا به صورت لایه لایه ساخته شوند. 

انواع پاس جوشکاری

در جوشکاری، انواع مختلفی از پاس های جوش وجود دارند که هرکدام هدف خاصی را دنبال می کنند. این پاس ها به طور کلی به فرایند اتصال فلزات کمک می کنند تا اتصالی محکم و مقاوم ایجاد شود.

در ادامه به توضیح انواع پاس ها می پردازیم:

پاس جوش به صورت لب به لب (Butt Weld)

در این نوع جوش، دو قطعه فلزی به صورت مستقیم و هم سطح (لب به لب) قرار می گیرند و سپس جوشکاری انجام می شود. این نوع جوش برای اتصالاتی که نیاز به استحکام بالا دارند، مورد استفاده قرار می گیرد. در پاس جوش لب به لب، جوشکاری به طور معمول از یک طرف اتصال انجام می شود، اما در مواردی می توان از دو طرف نیز جوشکاری را انجام داد تا اتصال محکم تری ایجاد شود.

پاس ریشه (Root Pass)

پاس ریشه اولین و پایه ای ترین پاس در جوشکاری است که هدف آن پر کردن شکاف و ایجاد یک اتصال اولیه است. این پاس معمولاً با دقت و حساسیت بالایی انجام می شود تا اتصال اولیه به طور کامل و محکم شکل گیرد. در جوشکاری های ضخیم تر، این پاس باید به صورت دقیق اعمال شود تا از ایجاد نقص در اتصال جلوگیری کند.

پاس داغ (Hot Pass)

پاس داغ معمولاً بعد از پاس ریشه انجام می شود و هدف آن افزایش استحکام جوش و پر کردن بیشتر فضاهای خالی است. در این پاس، جوش با دمای بالاتری انجام می شود که به جوش امکان می دهد به طور بهتر و یک دست در محل اتصال پخش شود. این پاس برای جلوگیری از ترک خوردگی و بهبود ویژگی های مکانیکی جوش بسیار اهمیت دارد.

پاس پرکننده (Filler Pass)

پاس پرکننده معمولاً برای پر کردن فاصله بین لبه های جوش و بهبود استحکام اتصال استفاده می شود. این پاس پس از پاس ریشه و پاس داغ به منظور پر کردن نواحی خالی و افزایش حجم جوش اعمال می شود. هدف از این پاس، تقویت اتصال و جلوگیری از نواحی ضعیف در جوش است.

پاس پوششی (Capping Pass)

پاس پوششی یا نهایی معمولاً برای پوشاندن سطح جوش و بهبود ظاهر آن به کار می رود. این پاس علاوه بر بهبود ظاهر جوش، به استحکام و دوام بیشتر جوش کمک می کند. این پاس به عنوان لایه آخر روی جوش اعمال می شود تا از هرگونه آسیب یا خوردگی بیشتر جلوگیری کند و سطح جوش را صاف و مقاوم نگه دارد.

چگونه تعداد پاس های جوشکاری مورد نیاز را تعیین کنیم؟

تعیین تعداد پاس های جوشکاری یکی از بخش های حیاتی در فرایند جوشکاری است که به عواملی چون ضخامت قطعات، نوع فلز، نوع جوش، و شرایط محیطی بستگی دارد. انتخاب تعداد پاس ها تأثیر مستقیمی بر استحکام و کیفیت جوش خواهد داشت.

عواملی که بر تعیین تعداد پاس های جوشکاری تاثیر می گذارند، آورده شده است:

ضخامت قطعات جوشکاری شده از جمله عواملی است که بیشترین تاثیر را بر تعداد پاس ها دارد. به طور کلی، هرچه ضخامت قطعه بیشتر باشد، تعداد پاس ها نیز باید بیشتر باشد. برای جوشکاری قطعات نازک تر، معمولاً یک پاس کافی است، اما برای قطعات ضخیم تر، برای جلوگیری از ایجاد تنش و ترک خوردگی، باید پاس های بیشتری انجام شود.

نوع جوش نیز بر تعداد پاس ها تأثیر می گذارد. جوش های متنوعی مانند جوش Butt, Fillet و جوش های زاویه ای وجود دارند که بسته به نوع اتصال، نیاز به پاس های مختلف دارند. برای جوش های Butt (لب به لب)، معمولاً از چند پاس استفاده می شود تا جوش کاملاً پر شود، اما جوش های Fillet می توانند معمولاً با یک یا دو پاس تکمیل شوند.

نوع فلز و ویژگی های آن نظیر نقطه ذوب، خواص مکانیکی، و رفتار در برابر گرما نیز در تعیین تعداد پاس ها تأثیر دارند. برای فلزات حساس به تغییرات دما یا فلزاتی که تمایل به ترک خوردن دارند (مثل فولادهای آلیاژی)، ممکن است نیاز باشد پاس ها به صورت کنترل شده و با دمای پایین تر انجام شوند تا از بروز مشکلاتی مانند ترک خوردگی جلوگیری شود.

روش جوشکاری مورد استفاده نیز بر تعداد پاس ها تأثیر می گذارد. روش هایی مانند جوشکاری با الکترود دستی (SMAW)، جوشکاری MIG/MAG یا TIG ممکن است به تعداد متفاوتی پاس نیاز داشته باشند. در روش های خاصی مانند جوشکاری TIG، معمولاً نیاز به پاس های کمتری است، اما در جوشکاری با الکترود دستی ممکن است نیاز به پاس های بیشتری باشد.

شرایط محیطی نیز از جمله دما و رطوبت محیط می تواند تأثیرگذار باشد. در شرایط خاص، مثل دماهای پایین، ممکن است نیاز به اجرای پاس های بیشتری برای جلوگیری از ترک ها و آسیب های احتمالی باشد.

اگر اتصال جوش باید استحکام بالایی داشته باشد، معمولاً نیاز به پاس های بیشتری خواهد بود. برای مثال، در ساخت سازه های فلزی که تحت فشار یا کشش قرار دارند، باید پاس ها طوری انجام شوند که به استحکام جوش افزوده شود.

مراحل اجرای پاس جوش

مرحله اول

در گام اول بایستی سطح مورد نظرتان را آماده کنید. ابتدا با سمباده زدن و حذف هرگونه پوشش و آلودگی شروع کنید. این کار را با تراشیدن ناحیۀ مفصل با استفاده از سمباده انجام دهید و پس‌از آن به‌صورت اریب قرار بگیرید تا شکاف موجود در میان قطعات باقی بماند. فرآیند آماده‌سازی و تمیزکاری را با دقت و حساسیت بالا انجام دهید.

مرحله دوم

در این مرحله بایستی پاس روت را استفاده کنید. برای کسب اطمینان کافی از موقعیت قطعات توصیه می‌کنیم که پیش‌از کار حتماً جوش را چسب بزنید. گذر ریشه به‌عنوان مهرۀ تک‌رشته محسوب می‌شود که قدرت نفوذ بالایی دارد و سطح زیرین اتصال اریب را نیز به‌خوبی پر می‌کند.

مرحله سوم

در این مرحله، نوبت به سمبادن زدن پاس ریشه می‌رسد. بهتر است مقداری از گذر ریشه را تا زمانی که گرم است سمباده بزنید تا سطح برای پاس‌های باقی‌مانده به‌خوبی آماده شود.

مرحله چهارم

در این مرحله از اجرای پاس جوشکاری، نوبت به اجرای پاس داغ می‌رسد. توصیه می‌کنیم که پاس‌های بعدی را نیز در‌حالی‌که مواد پاس داغ به‌اندازه کافی حرارت دارند؛ اجرا کنید. در این مرحله پاس‌های بیشتری را می‌توانید انجام دهید به این صورت که سرباره‌ها را حذف و مواد بیشتری را برای یک پایۀ محکم قرار دهید.

مرحله پنجم

در این مرحله، پاس‌های پرکننده و پاس کلاهک را اضافه کنید. پاس کلاهک را می‌توان جوش نهایی دانست که یک مهرۀ برجسته در امتداد سطح بر جای خواهد گذاشت.

مرحله ششم

در مرحله پایانی، باید قطعات را مجدداً تکمیل کنید. فرآیند سنگ‌زنی، پوشش سوراخ و سرباره‌های سطحی و افزودن پوشش یا رنگ مورد نیاز از دستۀ مراحل نهایی اجرای پاس جوشکاری هستند.

مزایا و ویژگی های پاس جوشکاری

پاس‌های جوشکاری از مزایا و ویژگی‌های بسیاری برخوردار هستند که در ادامه به رایج‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها خواهیم پرداخت:

• تضمین استحکام و کیفیت اتصالات

• امکان اتصال مواد بسیار ضخیم

• کنترل حرارت

• کاهش ریسک سوختگی و آسیب اتصالات

در پایان

پاس جوش به هر لایه ای از جوش گفته می شود که در فرایند جوشکاری برای اتصال دو قطعه فلزی ایجاد می شود. این لایه ها با ذوب مواد جوشکاری و سرد شدن آن ها شکل گرفته و به استحکام و یکپارچگی اتصال کمک می کنند. پاس جوش، نه فقط یک خط ساده از فلز ذوب شده، بلکه یک لایه دقیق و مهندسی شده است که نقش اساسی در استحکام و دوام سازه های فلزی دارد.